Hoe lang bestaat gentherapie bij hemofilie al?

Medisch onderzoek naar het vinden van nieuwe behandelingen is een proces van een lange adem, waarbij effectiviteit en veiligheid voorop staan. Dit geldt ook voor de ontwikkeling van gentherapie, een veelbelovende oplossing  om behandeling van erfelijke ziekten, zoals hemofilie, bij de kern aan te pakken.

Gentherapie voor hemofilie heeft al een lang traject achter zich

Hemofilie wordt al lang gezien als een geschikte kandidaat om gentherapie voor te ontwikkelen: het klinisch beeld wordt veroorzaakt door het ontbreken of tekort van 1 enkel eiwit (stollingsfactor VIII of IX). Uit jaren van onderzoek is gebleken dat zelfs een kleine toename in stollingsfactor tot bijvoorbeeld 5% een groot verschil kan maken met betrekking tot het verkleinen van de kans op bloedingen.

Gentherapie is geen uitvinding die kortgeleden is ontstaan; het is een behandelmethode die al sinds de jaren ’70 van de vorige eeuw in ontwikkeling is. Hierbij is elke nieuwe studie gebaseerd op de kennis en inzichten van de vorige. In dit artikel wordt aandacht besteed aan het onderzoek dat dr. Nathwani, werkzaam bij het Royal Free ziekenhuis in Londen, aan gentherapie bij hemofilie B heeft verricht.

Gentherapie voor hemofilie B is een logische keuze

Gentherapie heeft als uitgangspunt om direct de onderliggende genetische oorzaak van ziekten te corrigeren. Bij hemofilie B houdt dit in dat een gezonde kopie van het factor IX-gen direct aan de patiënt wordt toegediend, die vervolgens zelf stollingsfactor IX kan gaan maken. Het doel is  om de bloedstolling te normaliseren, zodat de patiënt niet meer genoodzaakt is om regelmatige infusies met stollingsfactor IX toegediend te krijgen.

Onderzoek naar gentherapie voor hemofilie B

Veiligheid en Werkzaamheid(1)

In 2014 werd er in een toonaangevend  wetenschappelijk tijdschrift, The New England Journal of Medicine, een studie gepubliceerd die was opgezet om de duurzaamheid van gentherapie bij hemofilie B te bepalen. In deze studie werden 10 patiënten met ernstige hemofilie B behandeld met een enkele infusie met een zogenaamd adeno-geassocieerd virus (AAV) dat het gezonde factor IX-gen draagt. Dit leidde tot een aanhoudende verhoging van factor IX-niveaus bij patiënten met hemofilie B. Op moment van publicatie bleek de behandeling drie jaar na toediening veilig en effectief en werd er een significante afname van het aantal bloedingen en een vermindering van het gebruik van factor IX-concentraten geconstateerd. 

Bij de 6 patiënten die met de hoogste dosering waren behandeld was de gemiddelde factor IX-spiegel dermate verbeterd dat het resulteerde in 90% vermindering van zowel het aantal bloedingen als ook stollingsfactor IX infusies. Wel werd aan het begin van de behandeling een tijdelijke stijging van de leverenzymen gezien welke na enige dagen verdween na behandeling met Prednisolon.

Lange termijn opvolging (2)

In 2018 publiceerde deze dr. Nathwani in het tijdschrift Blood een vervolgstudie van deze patiënten. Alle 10 patiënten hadden na 8 jaar nog steeds stabiele factor IX waarden in hun bloed. Er werden geen nieuwe bijwerkingen gemeld. 

Het effect van de eerste Hemofilie B gentherapie studie houdt nog steeds aan

In een recente publicatie, december 2022, rapporteert dr. Nathwani dat de effecten nog steeds aanhouden. Inmiddels zijn er verschillende andere FIX gentherapie-studies gestart, waaronder de HOPE-B studie, waar een relatief groot aantal Nederlandse patiënten met hemofilie B hebben deelgenomen. De HOPE-B studie heeft vervolgens geleid tot toelating van gentherapie voor behandeling van ernstige hemofilie B door het Europees medicijn agentschap, EMA.

Vooruitzichten voor behandeling hemofilie

Op het moment dat dr. Nathwani  in 2022  publiceert, zijn er al 11 gentherapie-studies voor de behandeling van Hemofilie B gaande (3). 

Dit alles geeft mensen met hemofilie B een grote kans op een leven met geen of minder FIX infusies en een betere kwaliteit van leven in de nabije toekomst.

In Nederland komt gentherapie voor hemofilie B heel dichtbij. Volgend op de goedkeuring van een gentherapie voor hemofilie B door de EMA, is er een vergoedingsaanvraag ingediend bij het Zorginstituut. We staan aan de vooravond van een daadwerkelijke implementatie.

1. Nathwani A.C. et al. Long-Term Safety and Efficacy of Factor IX Gene Therapy in Hemophilia B, N Engl J Med. 2014 November 20; 371(21): 1994–2004
2. Nathwani A.C. et al. Adeno-Associated Mediated Gene Transfer for Hemophilia B:8 Year Follow up and Impact of Removing "Empty Viral Particles" on Safety and Efficacy of Gene Transfer, Blood (2018) 132 (Suppl_1) : 491
3. Nathwani A.C. Gene Therapy for Haemophilia. Hematology Am Soc Hematol Educ Program (2022) 2022 (1): 569–578

NLD-HGX-0057, juli 2024